Wie kent hem niet, Vincent van Gogh? Hij is tenslotte wereldberoemd. Maar wat lang niet iedereen weet, is dat het zeer waarschijnlijk is dat Van Gogh ook tekeningen maakte van Overschie en omgeving! Het is echt nog niet zeker, maar het bewijs stapelt zich op … .

Vincent van Gogh maakte lange, heel lange wandelingen door Nederland. In 1873 woonde hij in Den Haag en wandelde en tekende in de wijde omgeving van die stad. Kwam hij ook langs Overschie? En tekende hij hier ook?

Overschie in musea wereldwijd

Veel kunstschilders en tekenaars legden Overschie in de loop van de eeuwen vast op papier en doek. Met name het gezicht op Overschie vanuit het noorden was een geliefd onderwerp. Niet alleen voor kunstenaars met een Overschiese binding of oorsprong, maar ook voor bekende schilders als Johan Barthold Jongkind en Auguste-Paul-Charles Anastasi. In musea in Parijs of Madrid kun je zo maar een schilderij van Overschie tegenkomen.

Archief met tekeningen

Het lijkt erop dat ook Vincent van Gogh Overschie vastlegde. Onlangs kwam iemand in het museum langs die dit vertelde. Hij had een familieband met de schilder en belangstelling voor zijn werk. In een archief vond hij een paar tekeningen van Vincent, waarvan niemand wist waar hij ze had gemaakt. Wel was het jaartal bekend: 1873. Vincent woonde toen in Den Haag en maakte lange wandelingen in de omgeving. Dat feit en brieven wijzen erop dat de tekeningen mogelijk in of bij Overschie gemaakt zijn.

Toren van Overschie(?)

Op een eerste tekening staat op de achtergrond onmiskenbaar de toren van de Grote Kerk. Deze tekening lijkt gemaakt te zijn vanuit de Oost-Abtspolder, al is dit beeld nu niet meer te zien door alle veranderingen in het landschap. Honderd procent zekerheid is er daardoor niet.

Ook op twee andere tekeningen lijkt Overschie te staan. Op tekening twee staat weer de toren van Overschie – heel klein – naast een toegangshek, een molen en een bruggetje over een sloot of vaart. Helaas geeft het beeld te weinig houvast om zeker te weten dat we hier Overschie zien.

De derde tekening is van een oprijlaan met een toegangshek. Ook van deze tekening is het moeilijk om de exacte plek te bepalen. De tekeningen 2 en 3 blijven daardoor geregistreerd met de aanduiding ‘plaats onbekend’.

Het idee alleen al …

Ondanks de twijfel, is het een geweldig idee dat de enige echte Vincent van Gogh hier in de buurt heeft rondgelopen, en misschien/waarschijnlijk/stel-je-voor was geraakt door het uitzicht op Overschie. Museum Overschie onderzoekt het verder en neemt contact op met het Van Gogh Museum in Amsterdam.

Zaterdag 20 april 2024 vierden vrijwilligers, waarvan een aantal met partner, samen met het bestuur de afsluiting van het 35-jarige jubileum van Museum Overschie. Het in 1988 opgerichte museum – voorheen museum Oud-Overschie – heeft in al die jaren een vaste en bijzondere plek veroverd in de Overschiese samenleving. Aan het jubileumjaar werd aandacht geschonken in 10 kleinere deelexposities. In vogelvlucht werden het leven van geboren worden tot sterven, maar ook het wonen en geloven in Overschie en een aantal bijzondere onderwerpen belicht. Het jubileum was ook de aanleiding voor het verschijnen van het boek Breken en bouwen aan een museum – 35 jaar Museum Overschie. In dit boek – van de hand van oprichter en beheerder John van den Berg – is de geschiedenis vastgelegd van het ontstaan van het museum met de aankoop en restauratie van de diverse panden samen met uniek beeldmateriaal van 35 jaar historie.

Tijdens de bijeenkomst werd het eerste exemplaar van het boek door John van den Berg uitgereikt aan mevrouw Jantje Steenhuis, directeur van Stadsarchief Rotterdam. Zij hield daarna een mooie toespraak over het museum en de rol van John daarin. Tegen het einde van de bijeenkomst werden de aanwezigen verrast door de binnenkomst van een bijzondere gast: burgemeester Aboutaleb. De burgemeester kwam namens de Gemeente Rotterdam John van den Berg de Erasmusspeld opspelden als dank voor al zijn inspanningen voor Overschie en specifiek het museum. De nietsvermoedende John was compleet verrast, maar hij kon gelukkig toch niet nalaten de burgemeester tijdens zijn toespraak te wijzen op enkele feitelijke onjuistheden. Burgemeester Aboutaleb sprak in lovende woorden over de verdiensten van John en speldde hem de hoogste Rotterdamse onderscheiding, op.

In de Melkfabriek van Museum Overschie presenteerde Ed Visser op 26 november 2023 zijn boekje Geschiedenis van de Oost-Abtspolder. De stedenbouwkundige en geo-informaticus was van 1981 tot 1987 beleidsmedewerker Ruimtelijke Ordening bij de deelgemeente Overschie en betrokken bij de ontwikkeling van de Oost-Abtspolder. Zijn belangstelling voor de geschiedenis ervan ontstond na zijn pensionering. Hij werkte mee aan de digitalisering van het kadaster van 1832 van de voormalige gemeente Kethel en begon met zijn onderzoek.

Zo’n 25 geïnteresseerden waren op de bijeenkomst afgekomen, waaronder betrokken bewoners uit het gebied en enkele leden van de Historische Vereniging Schiedam. Na de presentatie was er  gelegenheid om vragen te stellen en elkaar te ontmoeten bij een drankje.

Geschiedenis van de Oost-Abtspolder telt 108 pagina‘s en is mede tot stand gekomen dankzij bijdragen van diverse fondsen. Het boekje heeft veel mooie illustraties in kleur en is voor € 17,95 te koop bij Museum Overschie.

De Oost-Abtspolder vroeger en nu: een wereld van verschil

Zo ziet de Oost-Abtspolder er nu uit: een groot bedrijventerrein, een eiland tegenover Overschie-Dorp en in het noorden een golfterrein in aanleg. Dat was niet altijd zo: deze polder zag er vroeger heel anders uit. Maar ook vroeger vonden hier veel veranderingen plaats. Ed Visser schreef er een boek over Geschiedenis van de Oost-Abtspolder. Hieronder een korte samenvatting.

Van weide tot plas en terug

Tot de 18^e eeuw was de Oost-Abtspolder een weidegebied zoals elders in Midden Delfland. De Oost-Abtsmolen maalde het overtollige water vanuit de polder in de Schie. Dat zorgde ervoor dat de grond inklonk, oftewel in elkaar gedrukt werd. Het land zakte wel twee meter. Vanaf 1750 gingen mensen hier turf winnen tot drie meter diep. Zo ontstond er een grote waterplas. Die waterplas is eind 19^e eeuw drooggemaakt en weer in cultuur gebracht. De cirkel was rond: er was weer landbouw in de polder.

Havenslib

In de 20^e eeuw veranderde de Oost-Abtspolder weer: de gemeente Rotterdam had een plek nodig om havenslib te storen. De Oost-Abtspolder vond men daarvoor een mooie plek. Hier lag immers een vijf meter diepe ‘badkuip’, en die kon men mooi volstorten met havenslib.

In 1941 kreeg Rotterdam het oostelijke deel van de polder in handen, en Schiedam kreeg de grond langs de Polderwetering en de Schiedamse Schie. Havenslib kwam er pas in de jaren ’70.

Toen is ook de Doenkade aangelegd en begon de bouw van bedrijvenpark Rotterdam-Noordwest. In de noordpunt van de polder kwam verontreinigde grond uit de stadsvernieuwing, daar waar nu wat lage heuvels liggen naast de Schie. Het is de bedoeling dat hier een golfterrein komt.

Bochtafsnijding

In het Schiedamse gebied bleef de bebouwing langs de Polderweg bestaan. Langs de Schiedamse Schie kwamen scheepswerf De Hoop en woonwagenkamp Hof van Cyrene. De fraaie boerderij ’s-Gravenhuize is gesloopt toen de bochtafsnijding in de Schie werd gerealiseerd.

De auteur

Ed Visser is een gepensioneerd stedenbouwkundige en geo-informaticus. Hij was van 1981 tot 1987 beleidsmedewerker Ruimtelijke Ordening bij de deelgemeente Overschie en betrokken bij de ontwikkeling van de Oost-Abtspolder. Na zijn pensioen werkte Ed mee aan de digitalisering van het kadaster van 1832 van de voormalige gemeente Kethel. Zo kreeg hij belangstelling voor de geschiedenis van de Oost-Abtspolder en begon hij met zijn onderzoek.

Nu ligt er een boek, dankzij bijdragen van diverse fondsen. ‘Geschiedenis van de Oost-Abtspolder’ (108 pagina‘s) heeft veel mooie illustraties in kleur. Het is voor € 17,95 te koop bij Museum Overschie. 

De boekpresentatie is op zondag 26 november 2023 om 16.00 uur in de Melkfabriek van Museum Overschie (ingang via Overschiese Kerksingel 1).

Je bent van harte uitgenodigd deze presentatie bij te wonen.

Vele cultuurliefhebbers, zeker aan de organisatiekant van de cultuursector, zijn zonder enige twijfel bekend met Stichting Bevordering van Volkskracht en daarom vragen we ook vanuit Museum Overschie uw bijzondere aandacht voor het volgende:

Maandag 20 februari vierde John van den Berg, oprichter en beheerder van Museum Overschie, zijn 80e verjaardag. John ontving vele genodigden en bekenden in het Huis Lambert van Meerten in Delft.

Een vrolijke video met alle bijzondere plekken van Rotterdam-Overschie. Gemaakt door en voor de inwoners van Overschie.

Het museum bezit twee zeer zeldzame telefoons – houten wandtoestellen met slinger uit 1904. Onze vrijwilliger Bert Mac Lean is er in geslaagd om de toestellen weer aan de praat te krijgen.

Telefoneren

Het is vanaf heden mogelijk om vanuit het snoepwinkeltje naar de speelgoedzolder te telefoneren. Staat men in het winkeltje dan neemt men de hoorn van de haak en draait aan de slinger. Neemt men boven de haak van de hoorn dan kan men met beneden telefoneren. Uiteraard werkt het ook omgekeerd.

Kom het eens proberen! We zijn iedere zondag geopend.